Asbest, ticari adıyla amyant, jeolojik olarak lifsi kristal yapısına sahip silikat (magnezyum silikat, kalsiyum-magnezyum silikat, demir-magnezyum silikat) bileşimindeki bir grup mineralin ortak adıdır. Asbest sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özelliklerinin bir sonucu olarak gösterdiği izolasyon özelliği nedeniyle çok uzun yıllardır kullanılmış ve “sihirli mineral” olarak bilinmiştir.

Antik çağdan bu yana insanlığa faydası kadar zararı da olan asbest, kimyasal ve fiziksel özellikleri sebebiyle inşaat, gemi, otomotiv, tekstil ve diğer sanayi alanlarında tercih edilen bir ürün olmuştur. 20. yüzyıl başlarından itibaren yaygın bir şekilde endüstride kullanılan asbestin üç binden fazla kullanım alanı vardır. 2010 yılına kadar Türkiye’de de kullanılan asbest; marley, boru, levha, fren ve debriyaj balatası, conta ve asbestli iplik üretiminde kullanılmıştır.

Asbest lifleri havada solunur hale geldiklerinde tehlikelidir, öldürücüdür. Solunan lifler akciğerlerde birikir ve zarar verir. Bu durumda akciğerde zedelenmeler başlar ve bu da akciğerin çalışmasını engeller ve kansere yol açar. Asbestli malzemelerin gerek üretiminde gerekse sökümünde çalışanlar, gerekli önlemlerin alınmaması durumunda, farkında olmadan bu maddeye maruz kalabilirler.

ASBEST TÜRLERİ

Asbest lifleri mineralojik özelliklerine göre Serpantin ve Amfibol olmak üzere iki gruba ayrılır.

SERPANTİN GRUBU ASBEST

Krizotil Asbest (Beyaz Asbest)

AMFİBOL GRUBU ASBEST

Krokidolit (Mavi Asbest)

Amosit (Kahverengi Asbest)

Tremolit

Antofilit

Aktinolit

1) Tavanlar, duvarlar, kirişler ve kolonlar üzerine püskürtme asbest

2) Asbest Çimentolu Su Tankı

3) Gevşek Dolgu İzolasyon

4) Kazan ve Borularda Kaplama

5) Tavan Kaplaması

6) Klozet

7) Bölme Duvar

8) Yangın Kapısı

9) Asbestli Halatlar ve Contalar

10) Marleyler

11) Kazanın Etrafındaki Asbestli Paneller

12) Yangın Battaniyesi

13) Duvar ve Tavanlarda Dekorasyon Amaçlı Kaplamalar

14) Eternit

15) Asbestli Çimento Paneller

16) Asbest Çimento Olukları ve Boruları

17) Üst Eşik

18) Asbestli Çimento Bacası

19) Diğerleri: Sigorta kutusunda, Havalandırma Sisteminde

Ülkemizde inşaat/yapı sektöründe asbestin ne kadar kullanıldığına dair veriler oldukça sınırlı olmakla birlikte gerek bina gerekse endüstriyel birçok yapının üretim süreçlerinde kullanıldığı bilinmektedir. Bu nedenle bu yapıların yıkımı ve tadilatı gündeme geldiğinde, faaliyete başlamadan önce asbestin bulunup bulunmadığına ilişkin gerekli analizlerin yapılması ve asbest maruziyetinin önlenmesi gerekmektedir.

Asbest solunum yolu ile akciğerlere ulaştığında çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olur.
Sebep olduğu hastalıklardan bazıları asbestozis , akciğer kanseri, akciğer zarı kanseridir.
Asbestozis
Asbestozis, asbeste uzun süre maruz kalmanın neden olduğu ciddi bir akciğer rahatsızlığıdır . Asbest, bir zamanlar binalarda yalıtım, döşeme ve çatı kaplama için kullanılan elyaf benzeri bir malzemedir. 

Mezotelyama
Kötü huylu bir tümör çeşidi olan mezotelyoma; akciğeri saran zarda oluşmaktadır. Özellikle asbeste (taş pamuğu, kaya lifi) sıkça maruz kalan kişilerde ortaya çıkan bu hastalık; Türkiye’de yılda 500, dünyada ise toplamda 30 bin kişide görülebilmektedir.

Asbest ölçüm ve numune alma işlemleri iki şekilde yapılır.

Birincisi; söküm, yıkım, tamir, bakım ve uzaklaştırma çalışmalarına başlamadan önce, yapılarda asbest olup olmadığı ve var ise hangi tür asbest olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bunun belirlenmesi için, uzman biri tarafından, yapının asbest olduğundan şüphelenilen bölümünden katı (bulk) numune alınır. Alınan numune içerisinde asbest olup olmadığı, var ise hangi tür asbest olduğunu saptamak amacıyla analiz yapılır. Bu şekilde alınan numunelerin analizi, Polarize Işık Mikroskobu (PLM), Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM), Transmisyon Elektron Mikroskobu (TEM) veya Fourier Transform Infrared Spektroskopisi (FTIR) ile yapılabilir. Analiz sonucunda numunede asbest bulunması durumunda, sökümü yapılacak asbestin türü ve miktarına ait bilgiler, iş planı ile birlikte, işe başlamadan önce işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapması gereken bildirimde bulunmalıdır.

İkincisi ise; çalışanın kişisel maruziyetinin belirlenmesi için çalışma ortamında çalışanın solunum seviyesinden alınan hava numunesidir. Alınan numunenin analizi (sayımı) Faz Kontrast Mikroskobu (PCM), Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) veya Transmisyon Elektron Mikroskobu (TEM) ile yapılabilir. Analiz sonucu, çalışanın sekiz saatlik çalışma süresi boyunca maruz kaldığı lif konsantrasyonunu (lif/cm3) verecek şekilde hesaplanır. Mevzuatımıza göre, bu şekilde yapılan asbest ölçüm ve numune alma işlemleri, akredite olmuş ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nce (İSGGM) yetkilendirilmiş laboratuvarca yapılır.